تصدیر (منطق)

---

تصدیر، از اصطلاحات علم منطق بوده و به مقدمه خطابه گفته می‌شود و متضمن اشاره به مباحث اصلی خطابه است.

۱ - توضیح اصطلاح

---

ترتیب اقوال خطابی، یکی از مباحث توابع خطابه است. خطابه چهار بخش دارد: تصدیر، بیان مقصود، اقتصاص و خاتمه. تصدیر، آن بخش از خطابه است که پیشاپیشِ کلام قرار می‌گیرد و مقدمه سخنان خطیب واقع می‌شود. هدف از آوردن مقدمه، این است که هم اشاره‌ای به غرض و مقصود اصلی خطیب باشد و هم ذهن شنوندگان را برای توجه بیشتر به غرض خطیب آماده کند؛ مانند تنحنح مؤذن پیش از اذان.
اکثر اقوال خطابی دارای تصدیر، اقتصاص و خاتمه است.

۲ - انواع تصدیر

---

تصدیر انواعی دارد:
۱.تصدیر به ابیات، مثل شروع‌کردن با شعر «‌ای نام تو بهترین سرآغاز بی نام تو نامه کی کنم باز».
۲.تصدیر به احادیث، مثل شروع‌کردن با حدیث «طلب العلم فریضة علی کل مسلم».
۳.تصدیر به امثال، مثل شروع‌کردن با جمله کوه به کوه نمی‌رسد، ولی آدم به آدم می‌رسد.
۴.تصدیر به مدح، مثل شروع‌کردن با جمله تعظیم فضلا و اکرام علما از لوازم باشد.
۵.تصدیر شکایت، مثل شروع‌کردن با جمله دیری است گفته‌اند: دشمن دانا به از نادان دوست.
۶.تصدیر فتح‌نامه (خطابه یا نامه‌ای که بعد از پیروزی بر دشمن ایراد یا نوشته می‌شود)، مثل شروع‌کردن با جمله «الحمد لله معز اولیائه و قاهر اعدائه».

۳ - یادآوری

---

سزاوار است که خطیب دو امر را در تصدیر رعایت کند:
۱.خطابه را با عباراتی شروع نکند که نفرت شنونده را بر می‌انگیزاند.
۲.تصدیر در حد امکان، کوتاه باشد و در عین حال، مقصود خطیب را برساند.

۴ - پانویس

---